دوره دو ساله مدیریت فعلی موسسه صندوق ذخیره کارکنان از ابتدای بهمن ماه سال 1396 آغاز شد و در بهمن ماه سال جاری به پایان رسید، اما صندوق ذخیره کارکنان طی دو سال گذشته تا چه حد توانسته است در مسیر ساماندهی پیش برود، ابهامات سازمان بازرسی کل کشور تا چه میزان پاسخ داده شده و سرانجام شایعات که زمانی از وضعیت بغرنج موسسه حکایت داشت تا چه حد به واقعیت نزدیک بوده است.

محمد قائمی امیری مدیرعامل و محمد مهدی بوربور عضو هیات مدیره و معاون اقتصادی موسسه صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران در نشستی به تشریح روند ساماندهی موسسه صندوق ذخیره در 5 گام اساسی پرداخته و به پرسش های مطرح در این باره پاسخ داده اند.

گفت و گویی بی پرده و صریح و بدور از مصلحت اندیشی هایی که ممکن است گاهی مانع بیان برخی واقعیات شود.

مشروح این گفت و گو را بخوانید:

*صندوق ذخیره کارکنان در بدو ورود شما شرایط خاصی داشت و شاید بتوان گفت از مجموعه های چالش برانگیز شهرداری تهران بود، به طور خلاصه از وضعیتی که موسسه در بدو ورودتان داشت بگوئید.

قائمی امیری: چندان مایل نیستم در این نشست به کندو کاو گذشته بپردازیم اما لاجرم عملکرد دو سال اخیر به نحوی به گذشته موسسه گره خورده است، اینکه فعالیت های اقتصادی چه مسیری را طی کرده و در قراردادها و سرمایه گذاری ها چه گذشته است.

یکی از چالش های ما در بدو ورود یعنی بهمن ماه 1396 تعهدات ما به کارکنان شهرداری تهران بود. بیش از 8000 نفر در صف انتظار به سر می بردند و منابع مالی لازم برای پرداخت به این 8000 نفر وجود نداشت. ما با صف های طولانی کارکنان برای دریافت مطالبات از یک سو و سازمان بدهکار به موسسه صندوق ذخیره از سوی دیگر مواجه بودیم. این بخش به لحاظ اجتماعی چالش بزرگی برای صندوق ایجاد کرده بود و از نظر ریالی شاید کوچکترین مشکل آن به شمار می رفت.

مشکل بعد بدنه سنگین و ناکارآمد و شرکت های ناکارامد موسسه صندوق ذخیره بود، شرکت هایی که راه اندازی شده و نیرو جذب کرده بود، اما کارآمدی لازم را نداشت.

در بخش سوم سرمایه گذاری ها و قراردادهای موسسه بود، عمده قراردادها به صرفه و صلاح موسسه نبود و در شرایطی قرار داشت که باید برای حل و فصل آنها پرونده های سنگین حقوقی تشکیل می شد. می توانم بگویم تقریبا تمام دارایی صندوق درگیر قرادادهای قفل شده بود.

چالش چهارم گزارش سازمان بازرسی کل کشور بود که در اکثر دارایی های صندوق، تخلف را گزارش کرده بود.

علاوه بر این بیش از 400 میلیارد تومان تسهیلات سررسید شده بانکی روی دست مجموعه بود که منابع آن در پروژه ها و قراردادها قفل شده و جرایم آن یکی پس از دیگری به پای موسسه نوشته می شد، اگر بخواهیم روند دو سال اخیر موسسه را مرور کنیم عمدتا به این 5 محور وصل است و اینکه در هر یک از این موارد توانستیم چه کارهایی را انجام دهیم.

*شما در بخش تعهدات دو مشکل داشتید، صف طویل تعهدات صندوق به اعضا و دیگری مطالبات معوق صندوق از مجموعه های شهرداری تهران؟ برای حل این مشکل چکار کردید؟

قائمی امیری: این هم به کمی قبل باز می گردد. در آغاز به کار مدیریت موسسه راحت ترین راه حل موجود، پاک کردن صورت مسئله بود. اگر جایی با ده ها مورد قرارداد بلاتکلیف، تخلف، بازرسی و مفاسد متعدد رو به رو باشد، با پاک کردن صورت مسئله  کل موضوع تحت الشعاع قرار می گیرد.

در آغاز دوره مدیریت فعلی چه در شورای شهر و چه شهرداری جو سنگینی درباره انحلال موسسه حاکم بود،  نتیجه چنین فضایی بی اعتمادی سازمان ها و زیرمجموعه های شهرداری تهران بود و آنها تصور می کردند چرا باید به حساب سازمانی پول بریزند که هر لحظه ممکن است منحل شود.

عدد بدهی سازمان ها سنگین و صف انتظار اعضا هم طویل شده بود.

در آن زمان سازمان های شهرداری بیش از 30 میلیارد تومان به موسسه بدهکار بودند این وضعیت نقدینگی جاری موسسه را دچار اختلال کرده بود. از طرف دیگر صف دریافت سپرده ها طولانی شده و سررسید بسیاری از سپرده های اختیاری موسسه نیز برای تسویه فرا رسیده بود.

*صف چگونه مدیریت شد و اکنون تسویه سپرده اعضا در چه وضعیتی است؟

قائمی امیری: ناگزیر تک تک سازمان های بدهکار صندوق جلسه گذاشتیم، با دفتر شهردار و سازمان های نظارتی شهرداری برای وصول مطالبات موسسه مکاتبه کردیم، عده ای را با مذاکره و عده ای را هم با خارج کردن کارکنانشان ازصف توانستیم متقاعد کنیم مطالبات موسسه پرداخت کنند. بدین صورت توانستیم مطالبات معوق صندوق ذخیره را وصول و صف انتظار را کاهش دهیم. اکنون اعتقاد داریم مشکل صف و انتظارهای طولانی اعضا برای دریافت سپرده کلا مرتفع شده است.در حال حاضر سازمان بدهکار جدی نداریم و صف جدی هم نداریم.

الان دوره پرداخت سپرده به حداقل زمان ممکن یعنی یک ماه رسیده است.

*یکی از محورهای بحث برانگیز و مهم دیگر درباره صندوق، سرمایه گذاری ها و قراردادهای آن بود، سرمایه گذاری در پروژه هایی مانند سارینا 2 کیش، ملک وحدت اسلامی و یا پروژه ملک الکلامی در این باره چه کاری توانستید انجام دهید؟

بوربور: بخش عمده دارایی های موسسه صندوق ذخیره در یکی از شرکت های تابعه موسسه یعنی "گنجینه آتیه" سرمایه گذاری شده بود، بیش از700 میلیارد تومان در پروژه سارینا 2 کیش عملیاتی شده و موسسه کماکان 240 میلیارد تومان در قبال پروژه تعهد داشت. در مشاوره هایی که با کارشناسان حقوقی داشتیم معتقد بودند پیگیری کار از طرق حقوقی بسیار زمانبر خواهد بود. ممکن است سال های طولانی زمان ببرد و باعث استهلاک هر چه بیشتر دارایی کارکنان شهرداری در پروژه شود.

بنابراین کار را از طریق مذاکره و روشی که سازمان بازرسی کل کشور در گزارش خود تکلیف کرده بود یعنی تشکیل کمیته ویژه صیانت پیش بردیم، راهکارها و مسیرهایی که برای خروج از معضل سارینا 2 وجود داشت را بررسی کردیم، نهایتا در نشست کمیته ویژه صیانت 8 سناریو برای تعیین تکلیف سرمایه گذاری های انجام شده در پروژه مطرح شد که هر یک نتیجه، عواید و عواقبی داشت.

نتیجه این بود از طریقی که بتوان حداکثر منافع کارکنان شهرداری تهران را پیش برد، کار را دنبال کنیم و از قرارداد مشارکتی که تعهدات سنگینی را برای صندوق ایجاد می کرد و عمل به آنها اصلا امکانپذیر نبود، خارج شویم.

به عنوان مثال در پروژه سارینا 2 کیش، مجتمع تجاری امام خمینی واگذار شده بود، در عین حال ما تعهد گرفتن پایان کار، بهره برداری و ارائه سند آن را بر عهده داشتیم که جرایم تاخیر آن به تنهایی بالغ بر چند صد میلیارد تومان شده بود.

طی مذاکراتی که با طرف قراردادمان داشتیم به این نتیجه رسیدیم بخش عمده سرمایه گذاری موسسه را در پروژه کاهش دهیم، به این معنی که دارایی هایی را که واگذار کرده بودیم پس بگیریم و "متناسب با شرایط روز اول قرارداد"، سطح سرمایه گذاری را کاهش دهیم. الباقی سرمایه ای که واگذار شده بود را نیز به جای مشارکت به مبایعه نامه تبدیل کنیم.

مزیت بزرگ این کار ملموس شدن دارایی صندوق در پروژه بود، مجتمع امام خمینی به صندوق بازگشت و جرایم چند صد میلیارد تومانی که به پای صندوق نوشته شده بود از بین رفت. بزرگترین حسن تبدیل قراداد مشارکت به مبایعه نامه این بود که از تعهدات سنگین ایجاد شده خارج شدیم و از طرفی اکنون در پروژه ای سهیم هستیم که دارای تاریخ ساخت است و می توانیم در این باره از سازنده پروژه مطالبه کنیم.

بنابراین در پروژه سارینا 70 درصد دارایی  های موسسه تعیین تکلیف شد. این بزرگترین گامی بود که می شد در این مدت برای صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران برداشت و با حمایت کمیته ویژه صیانت متشکل از بلندپایه ترین ارکان شهرداری تهران یعنی نماینده شخص شهردار تهران، معاونان ایشان و روسای نهادهای نظارتی شهرداری تهران جامه عمل پوشید.

 با این اقدام بخش عمده دارایی های صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران از قراردادی آزاد شد که جرایم بی انتها داشت.

یکی دیگر از قراردادهای مهم که آنهم 10 درصد دارایی های صندوق ذخیره کارکنان است پروژه "خیابان وحدت اسلامی" است. در این باره نیز مذاکراتی را داشته ایم ولی متاسفانه این مذاکرات نتیجه بخش نبوده است و از طریق قضایی پیگیر موضوع هستیم.

*موضوع این پروژه چیست؟

بوربور: ملکی است که فروخته شده و ابهاماتی درباره آن مطرح است، در گزارش سازمان بازرسی کل کشور به این موضوع پرداخته شده و پرونده حقوقی درباره آن تشکیل شده است، اگر بتوانیم این قرارداد را هم ابطال کنیم اقدام مهمی است، چرا که بخشی از دارایی های جدی موسسه آنجا بلوکه است. پروژه دیگر ملکی موسوم به"ملک الکلامی" است. در آن نیز صندوق ملکی را خریداری کرده و با عوارض مالیاتی بسیار زیاد به مترو واگذار کرده است، این موضوع هم از محورهایی است که بنا داریم آن را در کمیته ویژه صیانت طرح کرده و مشکل را حل کنیم.

تلاش داریم قدم به قدم گره ها را باز کنیم تا دارایی ها، تعهدات و همینطور بدهی های صندوق ذخیره کارکنان مشخص شود و بتوانیم با شفاف سازی وضعیت موجود برای سرمایه گذاری های سود آور و مطمئن در آینده تصمیم گیری کنیم.

قائمی امیری: به عبارتی دارایی های بالغ بر 1200 میلیارد تومانی موسسه صندوق ذخیره در بیش از 60 پرونده کوچک و بزرگ تقسیم شده بود که برخی جنس معامله داشتند و برخی تبدیل به پرونده حقوقی شده اند. بخشی قراردادها و معاملاتی بود که برای صندوق بار مالی اعم از عوارض و جریمه داشت و بخشی دارایی هایی مانند پروژه سارینا 2 کیش که برای موسسه  ملموس نبود.

"با مطالعاتی که انجام دادیم متوجه شدیم بیش از 95 درصد دارایی ها محدود به 4 تا 5 پروژه است".

بنابراین روی پروژه های عمده تمرکز کردیم. مشکل پروژه ای چون سارینا بالاخره در مذاکرات متعدد و طولانی حل شد، برای پروژه ای مانند وحدت اسلامی در دادگاه پرونده تشکیل شد و منتظر اقدام قضایی آن هستیم، پروژه ای چون ملک الکلامی هم که بار سنگین مالیاتی داشت از طریق سازمان بازرسی و مذاکره با طرفین معامله در حال پیگیری است.

باید به یک نکته بسیار مهم اشاره کنم که در آغاز به کار در صندوق ذخیره ما با یک معضل اساسی یعنی "خلاء دارایی ها" مواجه بودیم.

بوربور: تراز دارایی های موسسه در آغاز دوره مدیریت فعلی به دلایلی که گفته شده چیزی حدود 400 میلیارد تومان منفی بود، اما اکنون این تراز مثبت است، بخشی از این وضعیت را تورم و بالتبع آن رشد قیمت دارایی ها پوشش داده و بخشی نیز با تعیین تکلیف و ملموس شدن دارایی ها جبران شده است.

قائمی امیری: در این رابطه دو مشکل وجود داشت: نخست اینکه ما با یک زیان انباشته کاغذی مواجه بودیم و مشکل دیگر مربوط به برآورد دارایی ها بود، مثلا پروژه ای داشتیم که در قرارداد قیمت آن بیش از 100 میلیارد تومان قید شده بود در حالی که کارشناسی  رسمی ما قیمت آن را کمتر از نصف این رقم نشان می داد.

بنابراین ما دو مشکل داشتیم. اول زیان انباشته ای که اگر با این اعداد ثبت می شد، قابل توجه بود و برای یک پروژه بالغ بر 140 میلیارد تومان ثبت می شد و از سوی دیگر با خلاء دارایی مواجه بودیم  و برآورد کلی ما این بود که در ارزیابی دارایی ها با 400 میلیارد تومان کسری مواجه هستیم.

با توجه به اینکه بخش عمده معاملات و قراردادهای موسسه در بخش املاک بوده بخشی از خلاء ایجاد شده را تورم این بخش جبران کرد و توانستیم بخش دیگر را در اصلاح ساختار مالی حل کنیم، بخشی نیز به دلیل ملموس شدن دارایی ها حل شد. تمام تلاش ما در این 3 بخش متمرکز بود، این که در اوج بدهکاری دارایی هایمان را حفظ کنیم، بخشی از مسئله را در مذاکرات حل کنیم و بخشی در محاکم قضایی در حال رسیدگی است و امید داریم در طول زمان مشکل آنها هم حل شود.

بوربور: امروز اگر تراز دارایی هایمان را ملاحظه کنید می بینید که مطالبات سپرده گذاران در این تراز مثبت است.

قائمی امیری: شاید به لحاظ تراز سود و زیان صورت های مالی به طور موقت منفی باشیم و عمده ترین دلیل آن استرداد پروژه واقع در ایستگاه امام خمینی (ره) است که سود فروش آن با اقاله و کاهش سرمایه گذاری در پروژه سارینا 2 تعدیل شده، اما بر اساس گزارش کارشناسی در مجموع، ارزش دارایی های موسسه بیش از ارزش بدهی های آن است و این اطمینان خاطر را می دهیم که سپرده اعضا جای امنی است.

*قبلا گفته بودید در راستای ساماندهی موسسه کاهش هزینه های جاری را در دستور کار قراردادید. به طور دقیق بفرمائید چه اقداماتی در این راستا صورت گرفت؟

قائمی امیری: موسسه بدنه ای بسیار سنگین با چندین شرکت نارکارآمد و زیان ده داشت. شرکت های کوچکی که هیچ گونه بازدهی نداشتند، بنابراین فعالیت این شرکت ها به جز دو شرکت که عمده دارایی های موسسه در آن ها متمرکز است و نمی توانیم تا تعیین تکلیف کامل دارایی ها درباره آنها تصمیمی بگیریم، متوقف شدند.

بر این اساس کل هزینه های مالی و اداری مان که طبق صورت های مالی باید در سال 97 به 28 میلیارد تومان می رسید به 10.7 میلیارد تومان کاهش یافت.

در واقع بیش از 50 درصد در هزینه های مالی، اداری و سربار موسسه صندوق ذخیره کارکنان صرفه جویی شد.

*بیشتر درباره دلایل توقف فعالیت شرکت های تابعه موسسه توضیح دهید؟

قائمی امیری: مثلا یکی از شرکت ها با هدف تجاری تاسیس شده بود اما در اولین فعالیت صادراتی خود زیان به ثبت رسانده بود، شرکت دیگر فعالیت خدماتی داشت اما بار مالیاتی آن بیش از کل سرمایه و دارایی اش بود، شرکت دیگر آژانس مسافرتی بود، اما برآوردمان اصلا این نبود که به سوددهی برسد و ... در نهایت به این جمع بندی رسیدیم که اگر شرکتی سود نمی دهد دلیلی ندارد که در صندوق بماند.

بوربور: در واقع صندوق از وجود این شرکت ها پاکسازی شد، یعنی مالیات و بیمه آنها پرداخت شده و یا در فرایند پرداخت است، اما پوسته شرکت ها را حفظ کردیم تا زمانی که موسسه به سودآوری رسید، ابزارهای سرمایه گذاری را در اختیار داشته باشیم و بتوانیم از آنها برای فعالیت در پروژه های سود آور و ایجاد ارزش افزوده استفاده کنیم.

برای اداره آنها در شرایط توقف نیز از مدیران و پرسنل موجود خود موسسه استفاده کردیم که هزینه ای سربار صندوق نشود.  تا این زمان عملا بیش از 50 درصد در هزینه های مالی و اداری صرفه جویی شده است.

*از تعیین تکلیف وضعیت دارایی ها گفتید و اشاره ای داشتید به بدهی های موسسه، در حال حاضر مهمترین بخش بدهی ها چیست و به چه میزان است؟

بوربور: مهمترین بخش بدهی های موسسه صندوق ذخیره بدهی های بانکی است که بالغ بر 400 میلیارد تومان است. این تسهیلات در دوره های قبل و حتی پیش از سال 95 دریافت و وارد پروژه هایی مانند سارینا 2 کیش شده که عملا قفل بوده و بازگشتی نداشته اند.

در این رابطه تسویه برخی وام های گران قیمت که دارای وثیقه های ارزشمندی بودند و تاخیر در پرداخت آنها برای موسسه دردسرساز بود را در اولویت قرار دادیم. درباره سایر تسهیلات بانکی نیز در حال مذاکره هستیم تا از طریق تهاتر و سایر روش ها بتوانیم بدهی موسسه را به بانک ها پرداخت کنیم.

در واقع تسویه بدهی های بانکی حکم هیات امنا به عنوان عالی ترین رکن اداره موسسه صندوق ذخیره است که در تداوم ساماندهی موسسه باید پیگیری و اجرا شود.

در این رابطه تسهیلات دریافت شده از برخی بانک ها را پرداخت کرده ایم، برخی تسهیلات نیز آتی است و هنوز سررسید نشده است، مثل تسهیلات دریافتی برای مجتمع امام خمینی که باید پس از دریافت سند بپردازیم.

در این رابطه برخی منابع جذب شده توسط صندوق نیز سپرده های پرهزینه ای بود که برای جلوگیری از خسارات بیشتر، تسویه آنها را در اولویت قرار دادیم، مانند سپرده های اختیاری زرین که با نرخ سود بالا توسط صندوق جذب می شد اما تصمیم گرفته شد در سررسید به صاحبان سپرده عودت داده شود.

این را بگویم که ما می توانستیم صف و دوره انتظار اعضا برای پرداخت مطالبات را طولانی نگه داشته و بیشتر به تسویه بدهی  های بانکی موسسه بپردازیم، اما در این باره جلب رضایت اعضا و تسویه به موقع دیون آنها برایمان اولویت داشت.

قائمی امیری: تسویه  سپرده های بانکی صندوق کار ساده ای نیست. بحث 400-500 میلیارد تومان دیون است، چیزی  معادل دارایی و سپرده گذاری 10 سال کارکنان شهرداری نزد موسسه. نمی توان انتظار داشت ظرف یکی دو سال چنین حجمی از بدهی تسویه شود، اما در حال انجام است.

*یکی از مباحث مطرح در موسسه صندوق ذخیره که اتفاقا از وجود چالش های اساسی در آن خبر داد، ورود سازمان بازرسی کل کشور به عملکرد صندوق و تهیه گزارشی مبسوط بود. دقیقا بفرمائید سازمان بازرسی چه زمانی به ماجرای موسسه صندوق ذخیره ورود کرد؟

قائمی امیری: سازمان بازرسی کل کشور گزارش سنگینی را در اسفندماه سال 96 به وزارت کشور و متعاقبا به شهردار تهران ابلاغ کرد، این گزارش در فروردین سال 97 به موسسه صندوق ذخیره کارکنان ابلاغ شد. گزارش تمام اتفاقاتی که تا آن زمان در صندوق ذخیره رخ داده است را زیر و رو کرده و عواقب آن را متذکر شده است.

 *یعنی زمان دقیق ورود سازمان بازرسی کل کشور به موضوع موسسه چه زمانی بوده است؟

قائمی امیری: سازمان بازرسی کل کشور سال 96 در موسسه مستقر می شود و در گزارشی مفصل از کل پرونده های موجود از ابتدای تاسیس صندوق تا سال 96 را بررسی و روی تمام قراردادها ، معاملات و روند فعالیت موسسه ابهاماتی را طرح  و درباره هر یک توصیه هایی را نیز مطرح می کند، از جمله کمیته ویژه صیانت از دارایی کارکنان که با پیگیری های انجام شده تشکیل شده و درباره سارینا 2 تصمیم گرفت.

در واقع از اوائل دوره اخیر مدیریت موسسه، کمیته ویژه ای برای پیگیری گزارش سازمان بازرسی کل کشور در صندوق تشکیل شد، گزارش بسیار سنگین بود و به همین دلیل نیز تعداد زیادی پرونده در رابطه با آن تشکیل و برای هر یک راهکاری پیش بینی شد.

تمام مواردی که سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرده است، تا کنون تعیین تکلیف و یا حداقل نقشه راه آن استخراج شده و مشخص است قرار است چه نقشه راهی را طی کند.

پیگیری گزارش سازمان بازرسی کل کشور طبیعتا کار بسیار سنگینی در مجموعه صندوق ذخیره کارکنان بود. نیاز به تیم حقوقی زبده داشت، ضمن اینکه خود گزارش سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک پرونده در مجتمع قضایی کارکنان دولت مفتوح و در دست رسیدگی است.

بور بور: رسیدگی به پرونده تشکیل شده برای گزارش سازمان بازرسی کل کشور هم اکنون به جاهای خوبی رسیده است. کارشناس گزارشش را داده ، طرفین دعوی اعتراض شان را مطرح کرده اند، اعتراضات به کارشناسی 3 نفره رفته است و امیدواریم گزارش کارشناسی اعلام شود و پرونده به جریان بیفتد.

قائمی امیری: گزارش سازمان بازرسی کل کشور هم به بحث دارایی ها و هم تخلفات صورت گرفته از سوی مدیران سابق و اسبق پرداخته است، پرونده تشکیل شده نیز همزمان به اداره تخلفات شهرداری و شعبه قضایی ویژه کارکنان دولت و همینطور به تمام نهادهای نظارتی ارجاع شده است.

*جمع بندی تان از دو سال فراز و نشیب هایی که موسسه صندوق ذخیره کارکنان پشت سر گذاشت چیست؟

قائمی امیری: صندوق ذخیره کارکنان دو سال در مسیر ساماندهی پیش رفت، اما این زمان زیادی برای پرداختن به اتفاقاتی که طی 8 سال در آن رخ داده است، نیست. باید کل دارایی های موسسه شفاف و ملموس شود تا بتوان به ماموریت واقعی صندوق برای انجام سرمایه گذاری های جدید پرداخت.

انتهای پیام/